7 Nguyên Tắc Kế Toán Cốt Lõi Dân Nhà Kế Phải Nắm Rõ
Kế toán không phải là trò chơi con số ngẫu nhiên mà phải tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc cốt lõi. Mục đích cuối cùng để đảm bảo minh bạch và trung thực tài chính. Cùng Kế Toán Hà Nội tìm hiểu 7 nguyên tắc kế toán căn bản nhất.
Nguyên tắc Cơ sở Dồn tích (Accrual Basis)
Đây là một trong những nguyên tắc quan trọng nhất. Nó quy định rằng các nghiệp vụ kinh tế phát sinh phải được ghi sổ tại thời điểm phát sinh, không phụ thuộc vào thời điểm thực tế thu hoặc chi tiền.
- Ví dụ: Khi bạn bán hàng vào tháng 12/2025 nhưng đến tháng 1/2026 mới nhận được tiền. Lúc này doanh thu vẫn phải được ghi nhận vào tháng 12/2025.
- Accrual Basis giúp BCTC phản ánh đúng thực trạng hoạt động. Cũng như hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp trong một kỳ, chứ không chỉ là dòng tiền.
Nguyên tắc Hoạt động Liên tục (Going Concern)
Nguyên tắc kế toán này giả định rằng doanh nghiệp sẽ tiếp tục hoạt động trong tương lai gần. Mà không có ý định hoặc nhu cầu phải giải thể hay thu hẹp đáng kể quy mô hoạt động.
- Going Concern là cơ sở để xác định giá trị tài sản (ví dụ: không phải thanh lý gấp). Và phân bổ chi phí (ví dụ: khấu hao tài sản cố định trong nhiều năm).
- Lưu ý: Nếu có bằng chứng rõ ràng về khả năng doanh nghiệp phải ngừng hoạt động. Nguyên tắc này sẽ không được áp dụng. Việc định giá tài sản có thể thay đổi sang giá trị thanh lý.
Nguyên tắc Phù hợp (Matching Concept)
Nguyên tắc phù hợp yêu cầu việc ghi nhận doanh thu và chi phí phải gắn liền với nhau. Chi phí phải được ghi nhận trong cùng kỳ kế toán với doanh thu mà chi phí đó tạo ra.
- Ví dụ: Chi phí giá vốn hàng bán của sản phẩm phải được ghi nhận cùng kỳ với doanh thu bán sản phẩm đó. Chi phí quảng cáo để tạo ra doanh thu trong kỳ nào thì phải được tính vào chi phí của kỳ đó.
- Mục đích: Đảm bảo xác định chính xác kết quả kinh doanh (lợi nhuận) của doanh nghiệp trong kỳ.
Nguyên tắc Thận trọng (Prudence)
Nguyên tắc này đòi hỏi các kế toán viên phải cân nhắc, đưa ra các ước tính. Phán đoán cần thiết để đảm bảo tài sản và thu nhập không bị ghi tăng quá mức, còn nợ phải trả và chi phí không bị ghi giảm quá mức.
- Lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho, dự phòng nợ phải thu khó đòi.
- Không ghi nhận doanh thu khi chưa có bằng chứng chắc chắn. Nhưng sẵn sàng ghi nhận chi phí khi có khả năng phát sinh.
- Lưu ý: Nguyên tắc thận trọng không cho phép cố tình làm giảm lợi nhuận. Hay thổi phồng tài sản, phải đảm bảo tính trung thực và hợp lý.
Nguyên tắc Nhất quán (Consistency)
Nguyên tắc này yêu cầu các phương pháp và chính sách kế toán đã được chọn phải được áp dụng thống nhất từ kỳ này sang kỳ khác.
- Ví dụ: Nếu doanh nghiệp chọn phương pháp khấu hao đường thẳng, phải tiếp tục sử dụng phương pháp đó trong các kỳ kế toán tiếp theo. Trừ khi có lý do chính đáng để thay đổi (và sự thay đổi này phải được thuyết minh rõ ràng).
- Lợi ích: Đảm bảo tính so sánh được của các số liệu kế toán giữa các kỳ. Giúp người đọc BCTC đánh giá được xu hướng và hiệu suất hoạt động.
Nguyên tắc Trọng yếu (Materiality)
Thông tin được coi là trọng yếu nếu việc thiếu sót hoặc sai sót của thông tin đó. Có thể ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của người sử dụng BCTC.
- Áp dụng: Các khoản mục không trọng yếu có thể được gộp lại, hoặc xử lý theo cách đơn giản hơn mà không làm sai lệch bản chất.
- Lưu ý: Mức độ trọng yếu không chỉ dựa vào giá trị tuyệt đối mà còn dựa vào tính chất của nghiệp vụ. Kế toán phải vận dụng kinh nghiệm để xác định.
Nguyên tắc Giá gốc (Historical Cost)
Tài sản phải được ghi nhận theo giá gốc (giá thực tế bỏ ra để có được tài sản đó) tại thời điểm phát sinh nghiệp vụ. Không được điều chỉnh theo giá thị trường trừ khi có quy định khác (như trong trường hợp cần lập dự phòng giảm giá).
- Ưu điểm: Đảm bảo tính khách quan, có thể kiểm chứng của số liệu kế toán vì giá gốc được xác định bằng chứng từ giao dịch thực tế.
- Hạn chế: Giá trị tài sản có thể không phản ánh giá trị thị trường hiện tại.
Lời kết
Tóm lại, những nguyên tắc kế toán nói trên chính là bộ khung pháp lý và chuyên môn mà bất kỳ kế toán viên nào cũng cần phải nắm vững. Việc tuân thủ nghiêm ngặt giúp chúng ta tạo ra những BCTC minh bạch, tin cậy, phục vụ hiệu quả cho việc quản lý nội bộ và cung cấp thông tin cho các bên liên quan.
